ثار ادبی پیش از اسلام زبان پشتو بدست نیامده ولی بعد از قرن اول هجری اشعار و منظوماتی موجود است که بر حیات ادبی این زبان در اوائل اسلام دلالت می‌کند. کتاب پته خزانه (گنجینهٔ پنهان) که بسال ۱۱۴۲ ه‍. ق. ۱۷۲۹ م. در قندهار نوشته شده باستناد کتاب‌های قدیمی پشتو برخی از منظومات و اشعار پشتو را که به قرن دوم هجری تعلق دارد نقل کرده‌است. در طی قرون متمادی پشتو تنها در گفتار بکار می‌رفته و آثار ادبی به این زبان بسیار اندک بوده‌است. تنها از سی چهل سال پیش بود که دولت افغانستان پشتو را زبان رسمی کشور قرار داد و از آن پس روزنامه، کتاب و آثار ادبی به این زبان پدید آمد و تدریس آن در آموزشگاه‌ها معمول شد.

در قانون اساسی ۱۳۴۳ خورشیدی / ۱۹۶۴ میلادی، نام پشتو و دری به عنوان زبان‌های رسمی افغانستان آمده‌است. احیای واژۀ کهن دری به این معنی است که در نظر افغان‌ها، کشورشان مهد این زبان در نظر گرفته شده‌بود. از این رو تلاش شد تا از کاربرد کلمه فارسی، که به معنای زبانِ فارس است، به شدت اجتناب شود. با توجه به این نکته، ما می‌توانیم توسعه ادبیات دری و یا "فارسی" را در واحد سیاسی به نام افغانستان در نظر بگیریم.

الحاج سترجنرال عبدالرشید دوستم ، رهبر و موسس حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان و رییس ارکان سرقوماندانی اعلی قوای مسلح این کشور است.^[۱] او از فرماندهان سابق شبه نظامی در شمال افغانستان بود.

حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان عمدتا از ازبک‌های افغانستان ساخته شده و بیشترین طرفداران او را نیز ازبک‌های افغانستان تشکیل می‌دهد.

او از زمان حضور شوروی سابق در افغانستان در عرصه سیاسی و نظامی حضور داشته و عمدتا در حمایت و یا مخالفت از گروه‌ها و جناح‌های مختلف، عمل کرده‌است.

نیروهای به رهبری ژنرال دوستم در اواسط ۱۹۹۰ میلادی در کابل حضور داشتند – و یکی از طرف‌های اصلی درگیری در نبردهای میان گروهی به شمار می‌آمدند.

فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار کَدکَنی نیشابوری مشهور به عطّار نیشابوری (زادهٔ ۵۴۰ در کدکن – درگذشتهٔ ۶۱۸ هجری قمری در شادیاخ نیشابور) یکی از عارفان و شاعران ایرانی بلندنام ادبیات فارسی در پایان سدهٔ ششم و آغاز سدهٔ هفتم است. او در سال ۵۴۰ هجری برابر با ۱۱۴۶ میلادی در کدکن زاده شد

ابومحمد مُصلِح‌الدین بن عَبدُالله نامور به سعدی شیرازی و مشرف الدین (۵۸۵ یا ۶۰۶ – ۶۹۱ هجری قمری، برابر با: ۵۶۸ یا ۵۸۸ - ۶۷۱ هجری شمسی) شاعر و نویسنده‌ی پارسی‌گوی ایرانی است. آوازه‌ی او بیشتر به خاطر نظم و نثر آهنگین، گیرا و قوی اوست. جایگاهش نزد اهل ادب تا بدان‌جاست که به وی لقب استاد سخن و شیخ اجل داده‌اند. آثار معروفش کتاب گلستان در نثر و بوستان در بحر متقارب و نیز غزلیات وی است.

ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابوعلی سینا و ابن سینا و پور سینا (زادهٔ ۳۵۹ ه. ش در بخارا -درگذشتهٔ ۲ تیر ۴۱۶ در همدان، ۹۸۰-۱۰۳۷میلادیپزشک و شاعر ایرانی و مشهورترین و تاثیرگذارترینِ فیلسوفان-دانشمندان ایران است که به ویژه به دلیل آثارش در زمینه فلسفه ارسطوییو پزشکی اهمیت دارد. وی نویسنده کتاب شفایک دانشنامه علمی و فلسفی جامع است و القانون فی الطبیکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی است.

ناصر خسرو (۳۹۴ - ۴۸۱ ه. ق) از شاعران بزرگ فارسی‌زبان، حکیم و جهانگرد ایرانی و از مبلغان مذهب اسماعیلی بود. وی بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود از قبیل فلسفهٔ یونانی و حساب و طب و موسیقی و نجوم و فلسفه و کلام تبحر داشت و در اشعار خویش به کرات از احاطه داشتن خود بر این علوم تأکید کرده‌است. ناصر خسرو به همراه حافظ و رودکی جزء سه شاعری است که کل قرآن را از برداشته‌است.^[ وی در آثار خویش، از آیات قرآن برای اثبات عقاید خودش استفاده کرده‌است.

رابعه دختر کعب قُزداری که به رابعه بلخی هم شناخته شده‌است، شاعرپارسی‌گوی نیمه نخست سده چهارمهجری (۹۱۴-۹۴۳میلادی) است. پدرش کعب قزداری، از عربهایکوچیده به خراسانو فرمانروای بلخو سیستانو قندهارو بستبود. از تاریخ ولادت و مرگ رابعه اطلاعات درستی در دست نیست. آنچه قطعیست آن است که او همدوره با سامانیانو رودکیبوده و به استناد گفتار عطار نیشابوریبا رودکی دیدار و مشاعره داشته است. زمان مرگ رابعه به احتمال قریب به یقین پیش از مرگ رودکی بوده است، بنابراین تاریخ مرگ او را می‌توان پیش از سال ۳۲۹ هجری قمری در نظر گرفت.

ابوالحسن شهید بن حسین جهودانکی بلخی، معروف به شهید بلخی، شاعر و متکلم و حکیم پایان سده سومو چهارم هجری (درگذشت ۳۲۵ هجری قمری) است. او بنا به گفته ابن ندیمفیلسوفی بوده که علاوه بر تألیفاتی که داشته به مناظره با سایر فلاسفه ازجمله زکریای رازینیز دست می‌یازید. او استاد علوم اوایل(مجموعه معارف یونان) بود. در خط نیز استاد بود و اشعار عربی هم داشت.او از بلخبه چغانیاننزد ابوعلی محتاجرفت. از جمله ممدوحان او نصرابن‌احمد سامانیو ابوعبدالله محمدبن احمد جیهانیوزیر سامانیانرا ذکر کرده‌اند. شهید بلخی از پیشگامان شعر فارسی است و مانند رودکینزد شعرای بعد از خود مورد احترام بوده و او را در ردیف رودکی قرار داده‌اند.

جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولوی و مولانا و رومی( ۶ربیع‌الاول ۶۰۴، در بلخیکی از شهرهای شمالی افغانستاندیده به جهان گشود. ^[ – ۵جمادی‌الثانی ۶۷۲ هجری قمری، قونیه) (۱۵مهر ۵۸۶ - ۴ دی ۶۵۲ هجری شمسی) از مشهورترین شاعران افغانستان پارسی‌گوی است. نام کامل وی «محمد ابن محمد ابن حسین حسینی خطیبی بکری بلخی» بوده و در دوران حیات به القاب «جلال‌الدین»، «خداوندگار» و «مولانا خداوندگار» نامیده می‌شده‌است. در قرن‌های بعد (ظاهراً از قرن ۹) القاب «مولوی»، «مولانا»، «مولوی رومی» و «ملای رومی» برای وی به کار رفته‌است و از برخی از اشعارش تخلص او را «خاموش» و «خَموش» و «خامُش» دانسته‌اند. زبان مادری وی پارسی بوده است